Wat zijn antibiotica en hoe werken ze?
Antibiotica zijn geneesmiddelen die specifiek zijn ontwikkeld om bacteriële infecties te bestrijden. Deze medicijnen werken door bacteriën te doden of hun groei te remmen, waardoor het lichaam de kans krijgt om de infectie te overwinnen. Het is cruciaal om te begrijpen dat antibiotica uitsluitend effectief zijn tegen bacteriën en geen enkele werking hebben tegen virussen.
Het verschil tussen bacteriële en virale infecties is essentieel voor de juiste behandeling. Bacteriële infecties worden veroorzaakt door bacteriën zoals streptokokken of stafylokokken, terwijl virale infecties ontstaan door virussen zoals het griepvirus of verkoudheidsvirus. Veel voorkomende bacteriële infecties zijn blaasontsteking, longontsteking en bepaalde vormen van keelontsteking.
Antibiotica werken via verschillende mechanismen. Sommige verstoren de celwand van bacteriën, waardoor deze kapot gaan. Andere remmen de eiwitsynthese of DNA-replicatie van bacteriën. Omdat virussen zich anders vermenigvuldigen dan bacteriën en geen eigen celwand hebben, zijn antibiotica tegen hen volstrekt ineffectief.
Juist gebruik van antibiotica is van levensbelang. Dit betekent het volledige voorgeschreven kuur afmaken, ook als u zich beter voelt, en nooit antibiotica delen met anderen of bewaren voor later gebruik. Verkeerd gebruik kan leiden tot antibioticaresistentie, waardoor toekomstige infecties moeilijker te behandelen worden.
Hoofdtypen antibiotica beschikbaar in Nederland
Penicillines
Penicillines behoren tot de meest voorgeschreven antibiotica in Nederland. Amoxicilline is een veelgebruikt breedspectrum penicilline dat effectief is tegen verschillende bacteriële infecties, waaronder luchtweginfecties en urineweginfecties. Flucloxacilline wordt specifiek ingezet tegen stafylokokkeninfecties en huidinfecties. Deze antibiotica werken door de celwandsynthese van bacteriën te verstoren.
Macroliden
Macroliden zoals azitromycine en clarithromycine zijn belangrijke alternatieven voor patiënten met een penicilline-allergie. Azitromycine staat bekend om zijn lange werkingsduur en wordt vaak voorgeschreven bij luchtweginfecties en seksueel overdraagbare aandoeningen. Clarithromycine wordt frequent gebruikt bij infecties van de bovenste luchtwegen en als onderdeel van behandelingen tegen Helicobacter pylori.
Tetracyclines
Doxycycline en minocycline zijn tetracyclines die een breed werkingsspectrum hebben. Deze antibiotica zijn bijzonder effectief tegen:
Lyme-ziekte en andere door teken overgedragen infecties
Acne en andere huidaandoeningen
Bepaalde seksueel overdraagbare infecties
Respiratoire infecties veroorzaakt door atypische bacteriën
Quinolonen
Ciprofloxacine en norfloxacine behoren tot de fluoroquinolonen en worden doorgaans gereserveerd voor ernstigere infecties. Ciprofloxacine is effectief tegen urineweginfecties, bepaalde darmmfecties en ernstige bacteriële infecties. Norfloxacine wordt voornamelijk gebruikt bij ongecompliceerde urineweginfecties. Deze antibiotica werken door het DNA van bacteriën te beschadigen.
Veelvoorkomende aandoeningen behandeld met antibiotica
Antibiotica worden in Nederland voorgeschreven voor verschillende bacteriële infecties. Deze medicijnen zijn essentieel in de behandeling van ernstige infecties, maar worden alleen gebruikt wanneer dit medisch noodzakelijk is.
Luchtweginfecties
Bronchitis en longontsteking behoren tot de meest voorkomende redenen voor antibioticavoorschriften. Bij bacteriële longontsteking zijn antibiotica cruciaal voor herstel. Acute bronchitis wordt echter vaak veroorzaakt door virussen en vereist niet altijd antibiotische behandeling.
Urineweginfecties
Blaasontstekingen en nierbekkenontsteking komen vooral bij vrouwen voor. Antibiotica zoals nitrofurantoïne en trimethoprim-sulfamethoxazol zijn standaardbehandelingen die effectief de bacteriën bestrijden die deze pijnlijke infecties veroorzaken.
Huid- en weke delen infecties
Wondroos, abcessen en cellulitis vereisen vaak antibiotische behandeling. Afhankelijk van de ernst kan dit zowel oraal als intraveneus worden toegediend.
Keel- en oorontstekingen
Streptokokkenkeelontsteking en ernstige middenoorontstekingen worden met antibiotica behandeld. Niet alle keelpijn vereist echter antibiotica, omdat virale infecties veel voorkomen.
Seksueel overdraagbare aandoeningen
Chlamydia, gonorroe en syfilis zijn bacteriële SOA's die effectief met specifieke antibiotica kunnen worden genezen.
Bijwerkingen en voorzorgsmaatregelen
Hoewel antibiotica levensreddende medicijnen zijn, kunnen zij verschillende bijwerkingen veroorzaken. Het is belangrijk om deze te kennen en voorzorgsmaatregelen te nemen.
Veel voorkomende bijwerkingen
De meest gemelde bijwerkingen van antibiotica omvatten:
Maag-darmklachten zoals misselijkheid, braken en diarree
Hoofdpijn en duizeligheid
Huiduitslag of jeuk
Veranderingen in de darmflora
Allergische reacties
Sommige mensen ontwikkelen allergische reacties op antibiotica, vooral penicillines. Symptomen variëren van milde huiduitslag tot levensbedreigende anafylaxie. Meld altijd bekende antibiotica-allergieën aan uw arts of apotheker.
Interacties met andere medicijnen
Antibiotica kunnen de werking van andere medicijnen beïnvloeden, zoals anticonceptiepillen, bloedverdunners en bepaalde hartmedicijnen. Bespreek altijd al uw medicijnen met de apotheker.
Gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding
Niet alle antibiotica zijn veilig tijdens zwangerschap of borstvoeding. Penicillines en erythromycine worden als veilig beschouwd, terwijl tetracyclines vermeden moeten worden.
Antibioticaresistentie en verantwoord gebruik
Wat is antibioticaresistentie
Antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën zich aanpassen en ongevoelig worden voor antibiotica die hen eerder wel konden bestrijden. Dit natuurlijke proces wordt versneld door het verkeerd of overmatig gebruik van antibiotica. Resistente bacteriën kunnen zich vermenigvuldigen en verspreiden, waardoor infecties moeilijker te behandelen worden.
Gevolgen van onjuist gebruik
Het niet correct innemen van antibiotica heeft ernstige gevolgen. Wanneer u een kuur niet afmaakt, te weinig inneemt of antibiotica gebruikt zonder medische noodzaak, kunnen bacteriën overleven en resistentie ontwikkelen. Dit leidt tot langdurigere ziektes, duurdere behandelingen en in het ergste geval tot levensbedreigende situaties waarbij geen enkel antibioticum meer werkt.
Belang van het afmaken van kuren en rol van de patiënt
Als patiënt speelt u een cruciale rol in het voorkomen van antibioticaresistentie. Het is essentieel om:
De volledige antibioticakuur af te maken, ook als u zich beter voelt
Antibiotica precies in te nemen zoals voorgeschreven door uw arts
Nooit antibiotica te delen met anderen of restjes te bewaren
Niet aan te dringen op antibiotica bij virale infecties zoals verkoudheid of griep
Verkrijgbaarheid en receptvereisten in Nederland
Receptplicht voor antibiotica
In Nederland zijn alle antibiotica receptplichtig. Dit betekent dat u altijd een recept van een erkende arts nodig heeft om antibiotica te kunnen verkrijgen. Deze maatregel beschermt de volksgezondheid en voorkomt het ontstaan van antibioticaresistentie door ongecontroleerd gebruik.
Rol van huisarts en apotheker
Uw huisarts bepaalt of antibiotica noodzakelijk zijn en schrijft het juiste type en de correcte dosering voor. De apotheker controleert het recept, verstrekt het medicijn en geeft belangrijke gebruiksinstructies. Beide zorgverleners staan klaar om uw vragen te beantwoorden over de behandeling.
Online apotheek mogelijkheden en bewaaradvies
Erkende online apotheken in Nederland kunnen antibiotica leveren op basis van een geldig recept. Let altijd op het BIG-register nummer en vergunningen. Bewaar antibiotica op kamertemperatuur, droog en buiten bereik van kinderen. Controleer altijd de houdbaarheidsdatum en breng vervallen medicijnen terug naar de apotheek voor veilige vernietiging.
